Over WO2 spellen en puzzels

Expositie 'De oorlog op tafel'

Spellen en puzzels die op hun eigen, unieke manier een beeld geven van de Tweede Wereldoorlog. De producenten speelden slim in op de oorlogsemoties en gaven een vaak geromantiseerd en propagandistisch idee van de harde werkelijkheid. Bijvoorbeeld het Duitse bordspel 'Oh, welche Lust Soldat zu sein!'. Het vernietigen van de vijand was slechts een kwestie van het juiste aantal ogen gooien met dobbelstenen of een beetje strategisch denken. Een kind kon een oorlogsheld worden, op de eetkamertafel in de veilige beslotenheid van de woonkamer, terwijl vader, broer, zus, andere familieleden en bekenden ergens op de wereld aan de echte oorlog deelnamen.

Spelen aan het front en in gevangenschap

Tussen het oorlogsgeweld door bestreden spelletjes een andere vijand: de verveling. Een gat in de markt voor producenten die kleine, lichte en gemakkelijk mee te nemen spelletjes leverden. Die werden verstuurd door familie en vrienden maar ook door bedrijven, organisaties als het Rode Kruis en de overheid. Gevangenen en onderduikers moesten zelf voorzien in hun behoefte om te spelen. Met primitieve middelen maakten ze zelf spellen, die ontroerend zijn om te zien.

Spellen en propaganda

Spellen en puzzels gaven hoop en moed, ze informeerden en leerden. Maar vaak speelden ze tegelijkertijd een spel met de spelers. Toch zijn slechts weinig spellen en puzzels echt ontwikkeld met een propagandadoel. De makers wilden vooral geld verdienen aan de populariteit van de oorlog. Met wat we nu weten, is het verbazingwekkend en schrijnend om de spellen en puzzels te bekijken. Het beeld dat ze oproepen, klopt niet met de beelden die we kennen. Ze tonen de oorlog zoals men die het liefste zag. Toen deze fictie door de waarheid werd achterhaald, en steeds meer bekend werd over de dodelijke en vernietigende gevolgen van de oorlog, ging de lol van de spellen en puzzels er snel af.

Sober, informatief en verbazingwekkend

De tentoonstelling laat allerlei authentieke spellen en puzzels zien uit diverse bij WO2 betrokken landen. Heel bewust worden geen andere objecten en communicatiemiddelen gebruikt, zodat de spellen puzzels hun eigen verhaal over de oorlog vertellen. In C-teksten wordt de bezoeker attent gemaakt op details en de sociaal-historische context. Presentatie zoveel mogelijk in chronologische volgorde. Thema's: de aanloop naar de oorlog, de oorlog, spelen aan het front, leven in de oorlog, spelen voor een goed doel, spelen in gevangschap, tekenen van schaarste en de bevrijding c.q. het einde van de oorlog. Deze thema's worden gemarkeerd door banieren met intrigerende teksten over de absurditeit van oorlog en spelletjes. 

Valse vrolijkheid

Bezoekers worden eerst verrast over de hoeveelheid spellen en puzzels. Op het eerste gezicht ziet alles er leuk uit, maar na de eerste vitrines gaan de meeste bezoekers met andere ogen kijken. Ook kinderen, die over WO2 hebben gehoord of gelezen, realiseren zich dat de gezellige vrolijkheid in de vitrines vals is. 

Voor de jongere generaties is WO2 al weer zo lang geleden, dat ze de oorlog niet meer kennen van verhalen in de familie maar van films, documentaires en boeken. De tentoonstelling brengt de geschiedenis op een verrassende en originele manier dichterbij, totaal anders dan de beelden die ze kennen.

Op maat, kant en klaar

De tentoonstelling 'De oorlog op tafel' is leverbaar op maat, in overleg met het museum. Inclusief fraai vormgegeven C-teksten, themabanieren, persinformatie en ideeën voor promotie. Het museum zorgt voor ruimte, verlichting, verwarming, vitrines, verzekering en een openingsbijeenkomst. De rest wordt door mij verzorgd. De meeste kaartspellen en legpuzzels zijn ingelijst. De inrichting van de tentoonstelling gebeurt in teamverband met het museum.

Inclusief promotie

Zowel bij de contacten met de pers als bij de opening kan ik desgewenst het woord voeren. Hoogwaardig digitaal beeldmateriaal is beschikbaar, met toelichtende teksten. Ik kan u ook helpen met een promotionele flyer of folder. De titel van de expositie kan deswenst door het museum worden gewijzigd.

Omdat de ontwikkelings- en productiekosten worden gedeeld door meer musea, past deze uitgebreide tentoonstelling in een redelijk budget.

'De oorlog op tafel' heb ik oorspronkelijk ontwikkeld in de stichting 'Wist jij dat?' in Hazerswoude.

Vormgeving Vincent Bus en productie Jelle Verwerda, met medewerking van Jolanda Kerkvliet en Ineke Vis.  

De expositie in Grevenmacher, Luxemburg. Ondanks een bescheiden ruimte toch een volledige collectie.

De expositie in het Spielzeugmuseum Nürnberg, Duitsland, waar een grote ruimte beschikbaar was.