Over WO2 spellen en puzzels

Lezing 'De oorlog op tafel'

Voor wie de ernst en tragiek van de Tweede Wereldoorlog kent, klinkt het wellicht triviaal maar er is geen andere oorlog geweest waarin zoveel spellen en puzzels werden vervaardigd en gespeeld. Met een propagandische invloed waar we ons, zoveel jaar later, nog steeds veel bij kunnen voorstellen. In mijn lezing geef ik een overzicht van de gezelschapsspellen, solitaire spellen, legpuzzels en andere puzzels uit de periode 1920 tot 1947. Een selectie uit de meer dan 1.800 spellen en puzzels, uit 22 bij de oorlog betrokken landen, die ik sinds 1993 heb verzameld en bestudeerd. Ze gaven het thuisfront de gelegenheid om de actuele oorlog mee te beleven, in de vertrouwde en redelijk beschermde huiselijke omgeving, en in het spel een oorlogsheld te zijn. De militairen die deelnamen aan de echte oorlog -aan beide zijden van de linies- moesten tussen de gevechten door de verveling verdrijven. Voor dat doel werd een grote hoeveelheid kleine, gemakkelijk mee te nemen spelletjes en puzzeltjes gemaakt. Ook in gevangenschap werd gespeeld, met heimelijk zelfgemaakte spelmaterialen. De lezing laat oorlogsdocumenten zien die slechts bij weiningen bekend zijn. De geschiedenis van WO2 wordt nu verteld door spellen en puzzels. Ik heb ook een versie voor scholieren vanaf 10 jaar, al dan niet als onderdeel van een WO2 leerproject.

Lengte naar keuze 30 tot 60 minuten met of zonder pauze.

Lezing 'Legpuzzels die WO2 overleefden'

Voorafgaand aan en tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn behalve spellen ook veel legpuzzels geproduceerd met de actuele oorlog als visueel thema. Alleen al in de USA zijn 255 van dergelijke legpuzzels uitgebracht. Puzzelen was populair en de oorlog was 'topic of the day'. Ook in het Verenigd Koninkrijk, Canada, Nieuw-Zeeland en Australië verschenen legpuzzels met aan de oorlog ontleende afbeeldingen. Wat al die puzzels interessant maakt is dat ze de oorlog lieten zien zoals men die het liefste zag: de eigen legermacht was altijd superieur en de vijand gaat reddeloos en radeloos ten onder. Wat betreft lijken het producten van overheidspropaganda. De makers hadden echter meer commerciële dan politieke motieven. Ze speelden wel in op de oorlogsstemming maar ze waren in de eerste plaats gericht op omzet. Aan de populariteit van de oorlog werd grof geld verdiend. Toen echter meer en meer gesneuvelde soldaten naar huis werden gebracht, was de lol van deze puzzels er snel af. Ondanks de enorme hoeveelheid tijdschriften, boeken, foto's en films over WO2 zijn legpuzzels nog grotendeels onbekend als serieuze oorlogsdocumenten. De lezing geeft een beeld dat nog maar weinig bekend is.

Lengte naar keuze 30 tot 60 minuten, met of zonder pauze.